Το 1821 μας υπενθυμίζει σε κάθε επέτειό του πως υπέρτατο αγαθό είναι η Ελευθερία και η αποφυγή της «διχόνοιας της δολερής»

Δημήτρης ΣταθακόπουλοςΜέλους Δ.Σ του Ομίλου Απογόνων Αγωνιστών 1821 και ιστορικών γενών της Ελλάδος. Δρα Παντείου Παν/μιου. Δικηγόρου παρ’Αρείω Πάγω

Οι εθνικές επέτειοι και οι γιορτές μνήμης σαν της 25ης Μαρτίου, κατά την άποψή μου, δεν είναι μόνον ιερατικά μνημόσυνα ούτε ευκαιρία για παρελθοντολαγνεία (περασμένα μεγαλεία και διηγώντας να κλαις). Αντιθέτως είναι γιορτές αναστοχασμού, αυτοκριτικής και ώθησης με έμπνευση προς το μέλλον, σε μια αγαστή συνεργασία όπου το διαχρονικό «Αξιακό» υφέν συνδέει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον σ’ ένα χωροχρονικό συνεχές. Σύμφωνα με τους ποιητές Γ.Σαραντάρη και Γ.Σεφέρη:«... Κατάγομαι από τα παιδικά μου χρόνια/ όπως από μια χώρα ..» και «...πατρίδα, ο τόπος όπου βλάστησαν τα παιδικά μου χρόνια», η έννοια πατρίδα, είναι αυτή για την οποία αγωνίστηκαν οι πρόγονοί μας, δηλαδή για τις κοινές μνήμες που τους ένωναν σ’ έναν ιστορικό δεσμό, αξιών, «Πιστεύω» και πολιτισμού. 

«Ελευθερία» δεν είναι το να μην είσαι σκλάβος ή δούλος , αλλά το να πράττεις εν γένει σύμφωνα με ό,τι σου γεννά έρωτα στην ψυχή σου

Όταν μετά την επανάσταση του ’21, προσπάθησαν να οργανώσουν την έννοια πατρίδα γραφειοκρατικά, δηλαδή να την κάνουν Κράτος ελεύθερο, τόσο τα λάθη τους ( κυρίως η παθογένεια της δολερής διχόνοιας ), όσο και ο εξωτερικός παράγοντας, δεν επέτρεψαν την ορθή διοίκηση αυτού του Κράτους, αλλά την επιβολή μιάς συνεχούς Επιτροπείας και εξάρτησης - Κάτι που δυστυχώς επανέκαμψε την τελευταία 8ετία όπως πασιφανώς βιώνουμε όλοι, καταβάλλοντας εξαντλητικά κοπιαστικές προσπάθειες απεξάρτησης από την Επιτροπεία αυτή. 

Η λέξη/ έννοια «Ελευθερία» που βροντοφώναξαν τότε με το διαζευκτικό ή Θάνατος, μάλλον προέρχεται από το ρήμα ἐλεύθω που σημαίνει έρχομαι,πορεύομαι, δηλώνοντας ότι η έννοια Ελευθερία πάντοτε έρχεται και ουδέποτε φτάνει ώς παρούσα, μιάς και είναι διαρκές ζητούμενο σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Καθόλου αυτονόητη. Διεκδικείται και κατακτάται με αγώνα, ενώ συντηρείται με μεγάλη επαγρύπνηση. 

Σύμφωνα λοιπόν με την Ελληνική νόηση, η «Ελευθερία» δεν είναι το να μην είσαι σκλάβος ή δούλος , αλλά το να πράττεις εν γένει σύμφωνα με ό,τι σου γεννά έρωτα στην ψυχή σου.  

Δεν αρκεί επομένως το να μην είσαι υπόδουλος για να είσαι ελεύθερος, αλλά πρέπει να βαδίζεις σύμφωνα με ό,τι έρωτα σου προκαλεί, δηλαδή σε ενθουσιάζει, ταράζει την ψυχή σου, σε οδηγεί στη δημιουργία και την υπέρβαση, σε συγκλονίζει.

Ζώντας μία ζωή ρουτίνας και ημίμετρων, ελεύθερος δεν είσαι ποτέ (όπως στις μέρες μας δηλαδή που δεν πράττουμε αυτά που η ψυχή μας θέλει, αλλά αυτά που μας επιβάλλονται και «πρέπει», από καταστάσεις, τρίτους μέσα και έξω).

Μοιάζει σαν να μην είμαστε ελεύθεροι καταστάσεων, με την αρχική έννοια του όρου, αλλά Liber σύμφωνα με την λατινική λέξη/ έννοια, που ουσιαστικά σημαίνει τον μη δούλο*.

*(Δεν αναφέρομαι στα ατομικά και Πολιτικά μας δικαιώματα όπως αποτυπώνονται και προστατεύονται από το Σύνταγμα και τους Νόμους, αλλά αναφέρομαι στην ψυχική μας ελευθερία ). 

 Με την παρούσα σύντομη αναφορά, θ’ αναφερθώ στο παρελθόν, το παρόν και θα πιθανολογήσω / ευχηθώ/ ονειρευθώ το μέλλον της πατρίδας μας, με αφορμή την επέτειο, επικεντρώνοντας στο διαχρονικό μήνυμα της ομόνοιας,της ενότητας και της αποφυγής της διχόνοιας της δολερής, όπως γράφει και ο Διονύσιος Σολωμός. 

Το 1821 - την στιγμή της απόφασης να εκδηλωθεί ως κίνημα/στάση/ επανάσταση αυτοδιάθεσης (self-determination ) - υλοποίησε την Πλατωνική διαλεκτική, δηλ. τη σύνθεση μέσα από την τριβή και την αντίθεση της συντηρητικής επιφυλακτικής γνώμης με την ενθουσιώδη ορμή.  

Με την αρχή του 1821, τα πάντα σηματοδοτούσαν το ξέσπασμα ενός ακόμα επαναστατικού κινήματος των Ελλήνων στα χρόνια της Οθωμανοκρατίας.
Η απόφαση για επανάσταση από τη Φιλική Εταιρία, η σύναξη στη Βοστίτσα (Αίγιο) τον Ιανουάριο, η επανάσταση του Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία το Φεβρουάριο και η απασχόληση των στρατευμάτων του Χουρσίτ Πασά στα Γιάννενα ενάντια στον στασιαστή Αλή Πασά, έδιναν την κατάλληλη ευκαιρία για να ξεσηκωθεί ο Μοριάς, όντας «ανακουφισμένος» από τα Οθωμανικά στρατεύματα..

Η «Συνέλευσης της Βοστίτσας» ( τέλη Ιανουαρίου 1821 ) την οποία δημοσίως, προφορικά και εγγράφως, έχω θεωρήσει ώς: «το τελευταίο προεπαναστατικό και ταυτόχρονα το πρώτο Πολιτικό Επαναστατικό γεγονός του αγώνα του 1821» , συμφωνώντας απόλυτα με τον καθηγ. Βασ. Σφυρόερα, σηματοδότησε αυτό που θα ξεκινούσε λίγο αργότερα. Ως δικαιολογία της Συνέλευσης, προς τους Οθωμανούς, δόθηκε, η τάχα κτηματική διαφορά μεταξύ των ιερών μονών Ταξιαρχών και Μ.Σπηλαίου. Έλαβε χώρα για λίγες ημέρες και γινόταν σε διαφορετικό κάθε φορά χώρο ή σπίτι, όπως του Ανδρέα Λόντου, του Αλέξανδρου Δεσποτόπουλου και του Άγγελου Μελετόπουλου, καθώς και σ’ένα ναϊδριο (Τέμενη;).

Οι συζητήσεις, δεν αφορούσαν τις δήθεν κτηματικές διαφορές, αλλά τα της Επανάστασης και άρχισαν μετά την άφιξη του Φιλικού και ορμητικού Γρ. Δικαίου / Παπαφλέσσα ως εκπροσώπου του Υψηλάντη και της Φιλικής Εταιρίας. Στη Συνέλευση πήραν μέρος πολλοί κληρικοί από όλη την Πελοπόννησο, όπως και πρόκριτοι από τις επαρχίες Πατρών, Βοστίτσας και Καλαβρύτων. Πρόεδρος της Συνέλευσης ορίστηκε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός. Ο Παπαφλέσσας, ήταν ο εισηγητής της Φιλικής εταιρίας, ενώ σώζονται τα ονόματα των παρευρισκομένων: Χριστιανουπόλεως Γερμανού Ζαφειρόπουλου, με τον Πρωτοσύγκελό του Αμβρόσιο Φραντζή, ο Νικόλαος και Ανδρέας Λόντος. Ο Ασημάκης και ο Ανδρέας Ζαΐμης. Ο Ανδρέας Χριστόδουλος ή Χριστοδούλου. Ο Σωτήρης Χαραλάμπης. Ο Επίσκοπος Κερνίκης Προκόπιος. Ο Ηγούμενος του Μεγάλου Σπηλαίου Ρεγκλής ή Μπόχαλης. Ο Ιερομόναχος Ιερόθεος. Ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος, ο Λέων Μεσσηνέζης., ο Ιωάννης Παπαδόπουλος, ο Ασημάκης Φωτήλας, ο Σωτήριος Θεοχαρόπουλος, ο Επίσκοπος Μονεμβασίας Χρύσανθος κ.ά . 

Οι σημερινοί οικονομικοί δείκτες που θέλουν τον άνθρωπο ως απλή οικονομική φορολογική μονάδα, υπήκοο ( υπό + ακούω ) και όχι ενεργό Πολίτη είναι τα σύγχρονα όπλα καταλύσεως της «Σεφερικής» έννοιας πατρίδας.

Ο Αλ. Δεσποτόπουλος, αναφέρει στα απομνημονεύματά του:

« Οι πρόκριτοι αποφάσισαν, να στείλουν τον Ιωάν.Παπαρρηγόπουλον να πληροφορηθούν αν ο Τσάρος θα τους βοηθούσε, αν επαναστατούσαν και παρεδέχθησαν ως ημέρα εξεγέρσεως την 25ην Μαρτίου, αν οι απαντήσεις ήσαν ευνοϊκαί, ή την 23ην Απριλίου αν θα αργούσαν. Αλλιώς την 21ην Μαΐου. Απεφάσισαν ακόμη, στην Βοστίτσαν αν η τουρκική διοίκησις μάθαινε τα τεκταινόμενα και τους προσκαλούσε στην Τρίπολη να μην πάνε σύμφωνα με το άρθρο ΙΑ των πρακτικών της Συνέλευσης».

Επομένως πρόκειται για γεγονός ιστορικό, πανελλήνιο, ( όχι μόνο τοπικό ), με ιδιαίτερο ιστορικό βάρος, αφού σε αυτήν συμμετείχαν πολλοί ex officio εκπρόσωποι των Ελλήνων του Μοριά, αλλά και μέλη της Φιλικής Εταιρίας. 

Τα παραπάνω, μας μαρτυρούν κάτι πολύ σημαντικό: 

Πως παρά τις αντεγκλήσεις, τις διαφορές, τις επιφυλάξεις των συμμετεχόντων, της «πλαστογραφίας εγγράφων» από τον Παπαφλέσσα / Γρ.Δικαίο, - για να τους παρασύρει σε άμεση επανάσταση - , τελικώς, η μυστική αυτή σύναξη, με τον άκρως πολιτικό της χαρακτήρα, πέτυχε το σκοπό που έγινε, μιάς και, παρά τις επιφυλάξεις και τις βαθιές αντιθέσεις τους, όλοι οι συμμετέχοντες είχαν μιά κοινή πεποίθηση πως : ΔΕΝ πάει άλλο. 

Δεν ήξεραν ακριβώς τι θα έρθει ( καταστροφή ή ελευθερία και άραγε τι είδους Ελευθερία;), ήξεραν όμως πως δεν ήθελαν άλλο απ’ αυτό που βίωναν. Θέλησαν λοιπόν από κοινού να δώσουν χώρο, να γεννηθεί το νέο και εναντιώθηκαν με τίμημα τη ζωή τους στο παλαιό δυναστικό.  

Η Συνέλευση, δεν φανερώθηκε, δεν προδόθηκε, - άν και οι οθωμανοί αμέσως υποψιάστηκαν τι δρομολογούσε -  οργάνωσε την επανάσταση στο Μοριά και κυρίως την υλοποίησε και ολοκλήρωσε επιτυχώς.  

Ο Επετειακός εορτασμός του ’21, ανορθώνει το πνεύμα και την ψυχή, σε κάνουν να αιτείσαι και να αξιώνεις την αξιοπρέπειά σου. Σε παραδειγματίζουν. Η σύγχυση, η απαξίωση και αποδόμηση των διαχρονικών παραδοσιακών αξιών που μέχρι πρόσφατα λειτούργησαν ως συνεκτικός κρίκος της κοινωνίας, οι σημερινοί οικονομικοί δείκτες που θέλουν τον άνθρωπο ως απλή οικονομική φορολογική μονάδα, υπήκοο ( υπό + ακούω ) και όχι ενεργό Πολίτη είναι τα σύγχρονα όπλα καταλύσεως της «Σεφερικής» έννοιας πατρίδας.  

Τότε οι πρόγονοί μας έμειναν ρεαγιά(δες) χωρίς δικό τους κράτος, αλλά με πατρίδα ( δηλ. παράδοση όπως λέει ο Σεφέρης και ο ποιητής Σαραντάρης ) και γι’ αυτό επέζησαν. 

Σήμερα παρότι έχουμε Κράτος, φαίνεται να χάνουμε την κοινωνική μας συνοχή, δηλ. την έννοια πατρίδα και γι’ αυτό πρώτη φορά στην ιστορία ίσως κινδυνεύουμε πραγματικά. Πέραν από ατομικά συμφέροντα και κόμματα, πρέπει να λειτουργήσουμε συλλογικά, συναινετικά και με όραμα προοπτικής και αξιοπρέπειας παραλείποντας τη διχόνοια, απομονώνοντας τους ακραίους ένθεν και ένθεν (εθνικιστές ή αποδομητές ) αναζητώντας την Αριστοτελική Μεσότητα, αφήνοντας πίσω την Ύβρι είτε κατ’ έλλειψιν, είτε καθ’ υπερβολήν. Το 1821, είναι ένα παράδειγμα τέτοιας ομοψυχίας και γι’ αυτό πάντα επίκαιρο. 

Επειδή λοιπόν οι πρόγονοί μας ήταν συνεχιστές των παλαιών προσταγών και νοημάτων, εμείς δε ως απόγονοι δεν μπορούμε ν’ αφήσουμε να περιπέσουμε σε καθεστώς ηθελημένης ανελευθερίας, οφείλουμε ως θεματοφύλακες, της παράδοσης της Ελευθερίας, να κρατήσουμε τη σκυτάλη της συνέχειας ενστερνιζόμενοι τις αξίες που υπηρετεί το γένος μας διαχρονικά, για να μην περιπέσουμε σε μη αναστρέψιμες καταστάσεις απώλειας ατομικής και συλλογικής αξιοπρέπειας και Ελευθερίας. Εναπόκειται σε όλους μας ( λαό – πολιτικούς - Εκκλησία – φορείς ) να διαφυλάξουμε και προστατεύσουμε το έθνος, το γένος, από τον «κακό του εαυτό», τη διχόνοια, διασώζοντας την Ελευθερία του.