Γιατί τόσοι πολλοί πρόσφυγες;
Τα προσφυγομεταναστευτικά κύματα προς την Ευρώπη σχεδόν τετραπλασιάστηκαν το 2015 και οι κυριότεροι λόγοι, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα, συνδέονται με τις τραγικές εξελίξεις στη Συρία. Συγκεκριμένα:
Η διάρκεια της εμφύλιας σύρραξης στη Συρία (ξέσπασε τον Μάρτιο του 2011), η «μεταφορά» των συγκρούσεων από την ύπαιθρο στα αστικά κέντρα, η εξαιρετικά συγκεχυμένη κατάσταση και η εδραίωση της πεποίθησης πως η επιστροφή στην ομαλότητα θα καθυστερήσει, ώθησαν περισσότερους Σύρους στην οικειοθελή έξοδο -πέραν αυτών που εκτοπίστηκαν παρά τη θέλησή τους-, ενώ λειτούργησε αποτρεπτικά για την παραμονή στις γειτονικές χώρες αρκετών που προσδοκούσαν να επιστρέψουν στις εστίες τους. Το 2015, 499.500 Σύροι ή κατέχοντες συριακά διαβατήρια διήλθαν από το Αιγαίο, σε σύνολο 911.500 χιλιάδων. Το ίδιο διάστημα μετακινήθηκαν πολύ περισσότερες οικογένειες.
Στις χώρες γύρω από τη Συρία συγκεντρώθηκαν 4,8 εκατομμύρια Σύροι, κάποιοι εκ των οποίων βρίσκονται εκεί για διάστημα τουλάχιστον τριών ετών. Από τη μία, οι συνήθως κακές συνθήκες διαβίωσης στους προσφυγικούς καταυλισμούς και η επακόλουθη κόπωση, από την άλλη, στην περί-πτωση της Τουρκίας, που έχει δεχτεί τον μεγαλύτερο όγκο, η αδυναμία απόκτησης προσφυγικού στάτους (παρά μόνο προσωρινής ανθρωπιστικής προστασίας), κάνει ελκυστική επιλογή την έξοδο, παρά τους κινδύνους. Εξάλλου, η μεγάλη πλειοψηφία, λόγω έλλειψης σχετικών προνοιών, στρέφεται στη μαύρη εργασία και την παρανομία, με περιορισμένη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και αδυναμία πρόσβασης στο εκπαιδευτικό σύστημα για τα παιδιά της.
Οι βιαιότητες του «Ισλαμικού Κράτους» στην επιβολή του δικού του υποδείγματος/τρόπου ζωής, η κατάλυση κάθε έννοιας κυριαρχίας του έλλογου νόμου και οι λεηλασίες στις περιοχές που ελέγχουν οι τρομοκράτες, υποχρέωσε ακόμη και τοπικούς σουνιτικούς πληθυσμούς που ήσαν αρχικά φίλα διακείμενοι, σε εγκατάλειψη των περιοχών τους. Επίσης, μέχρι τα μέσα του 2015 υπήρχε η αίσθηση προέλασης του ISIS και διάχυτη η ανησυχία στους κατοίκους της Συρίας. Ταυτόχρονα, η εντατικοποίηση των αεροπορικών επιθέσεων εκ μέρους της συμμαχίας υπό τις ΗΠΑ, αλλά εν συνεχεία (από τον Οκτώβριο του 2015) και της Ρωσίας, δημιούργησε μία ασφυκτική κατάσταση για πληθυσμούς, οι οποίοι είτε βρίσκονταν εν μέσω πυρών είτε ήσαν εκτεθειμένοι σε βομβαρδισμούς.
Η στρατιωτική εμπλοκή της Μόσχας δημιούργησε νέα δεδομένα σε διάφορα μέτωπα. Από τη μία, διευκόλυνε την επέλαση των μπααθικών δυνάμεων, με την ανάκτηση εδαφών, αλλά και περιοχών συμβολικής και στρατηγικής σημασίας. Από την άλλη, η συμμαχία υπό τις ΗΠΑ, που στηρίζει τη σουνιτική αντιπολίτευση, υποχρεώθηκε να ενισχύσει τις δικές της αεροπορικές επιδρομές για να μην επιτρέψει την ενίσχυση του καθεστώτος Άσαντ. Hγεσίες με επαμφοτερίζουσα στάση έναντι του Χαλιφάτου, όπως η τουρκική (αλλά και κρατών του Κόλπου) αναγκάστηκαν να πάρουν ξεκάθαρη θέση στην απόπειρα επιχειρησιακής εξουδετέρωσης του τρομοκρατικού δικτύου. Ενώ, η τρομοκρατική ενέργεια στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 2015 (και αυτές που ακολούθησαν) κατέδειξε πόσο ευάλωτη είναι η Ευρώπη έναντι της ασύμμετρης απειλής της τρομοκρατίας, υποχρεώνοντας τη Γαλλία και άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις να εμβαθύνουν τη στρατιωτική τους εμπλοκή σε Συρία και Ιράκ, καθώς και να αναζητήσουν πεδίο συνεννόησης με τη Ρωσία. Ως απόρροια της στοχοποίησης του «Ισλαμικού Κράτους» και της συνακόλουθης ανάγκης να επιταχυνθούν οι δράσεις εναντίον του, οι μάχες έγιναν σφοδρότερες.
Μάλιστα, η αλλαγή συσχετισμών υπέρ Άσαντ και Κούρδων έθεσε σε συναγερμό τις κατακερματισμένες δυνάμεις της αντιπολίτευσης, ενώ η εντατικοποίηση των διπλωματικών διαβουλεύσεων (άρα η αίσθηση ότι προετοιμαζόταν κάποιου είδους συμφωνία) υποχρέωσε τους αντιπαρατιθέμενους να εστιάσουν στις δυνατότητες να επικρατήσουν, με κάθε μέσο. Όπως αναφέρεται σε άλλο κεφάλαιο, τα αεροπορικά πλήγματα από πλευράς Μόσχας αποσκοπούν στην πλήρη εκκαθάριση του εδάφους ώστε ο αντίπαλος να μην έχει μέρος να κρυφτεί, ούτε υποδομές να χρησιμοποιήσει, και βεβαίως καμία ανθρώπινη ασπίδα για να προστατευτεί. Αυτή η πρακτική φαίνεται πως συνέβαλε σημαντικά στην αύξηση των εκτοπισμένων σουνιτών μεταξύ Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου 2015.
Η ελληνική κυβέρνηση έστειλε λάθος μήνυμα, μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου, 2015, όπως εύστοχα παρατήρησε ο καθηγητής Άγγελος Συρίγος. Δηλώσεις στελεχών, σύμφωνα με τις οποίες η Ελλάδα δεν ξεχωρίζει πρόσφυγες και οικονομικούς μετανάστες και ότι θα προωθούνται με τον ίδιο τρόπο στην Ευρώπη, έβλαψαν πολύ. Επίσης, ο προβληματικός έλεγχος των εξωτερικών της συνόρων, υπό την έννοια ότι δεν γινόταν ορθή καταγραφή, δακτυλοσκόπηση και διαβίβαση των δακτυλικών αποτυπωμάτων στην ευρωπαϊκή βάση δεδο-μένων EURODAC, συνδυαστικά με την πολιτική «τροχονόμου», όπου επιτρεπόταν η απρόσκοπτη διέλευση μέσω της ελληνικής επικράτειας των παρανόμως εισερχομένων προσφύγων και μεταναστών, δημιούργησαν μία νέα διαδρομή προσέγγισης της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης, τον λεγόμενο «Βαλκανικό Διάδρομο», από τον οποίο διήλθε η συντριπτική πλειοψηφία των προσφυγομεταναστευτικών ρευμάτων (από 1.805 άτομα τον Ιανουάριο του 2015, τον Ιούλιο οι αφίξεις μέσω Αιγαίου ανήλθαν σε 51.951). Εδώ, εντοπίζεται και μια σοβαρή ολιγωρία εκ μέρους της ΕΕ, αφού το πρώτο εξάμηνο του 2015 εξακολουθούσε να ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με τις ροές προς την Ιταλία, ενώ είχε επέλθει διαφοροποίηση των οδών.
Τέλος, το προσκλητήριο της γερμανικής κυβέρνησης με την υπόσχεση απορρόφησης έως και 800 χιλιάδων Σύρων εντός του 2015, οι εικόνες της καγκελαρίου Μέρκελ να υποδέχεται με χαμόγελο πρόσφυγες σε σιδηροδρομικούς σταθμούς, δημιούργησαν εύλογη προσδοκία σε αυτούς που ήλπιζαν σε παροχή ασύλου ότι θα μπορούσαν σχετικά εύκολα -έστω και παράνομα- να φτάσουν στην εύπορη και γεμάτη ευκαιρίες Γερμανία. Πάνω από 740 χιλιάδες μετακινήθηκαν μεταξύ Αυγούστου και Δεκεμβρίου 2015. Άλλωστε το ίδιο παράθυρο ευκαιρίας θέλησαν να αξιοποιήσουν και οικονομικοί μετανάστες - εξού και στις δέκα πρώτες θέσεις αιτημάτων ασύλου εντοπίζουμε Κοσοβάρους, Αλβανούς, Πακιστανούς και Ουκρανούς.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου