Συζυγική σχέση σε καιρό οικονομικής κρίσης

Ένας από τους βασικούς κανόνες στη ζωή ενός ζευγαριού είναι η αμοιβαιότητα στην κάλυψη βασικών και συναισθηματικών αναγκών. Οι δύο σύζυγοι χρειάζονται αφενός να παίρνουν συναισθηματική φροντίδα ο ένας από τον άλλο και αφετέρου να μπορούν να καλύπτονται οι ανάγκες τους σε επίπεδο τροφής, στέγασης και διαχείρισης κοινού ελεύθερου χρόνου στην καθημερινή ζωή τους (π.χ. κοινοί έξοδοι του ζευγαριού). Με αυτό τον τρόπο βελτιώνεται η ποιότητα της συζυγικής σχέσης και εξελίσσεται η συντροφικότητα και η αμοιβαία συναισθηματική κάλυψη.

Τι γίνεται στις περιπτώσεις που το οικονομικό άγχος μπαίνει στη ζωή ενός ζευγαριού και με ποιο τρόπο μπορεί να επηρεαστεί η μεταξύ τους σχέση; Αλλάζει ο τρόπος που τα δύο μέρη βιώνουν τη σχέση κι αν ναι πώς; Τα άτομα που αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες είναι πιθανό να υποφέρουν τόσο ατομικά όσο και στο πλαίσιο μιας συζυγικής σχέσης. Η αγωνία για την αμοιβαία κάλυψη των βασικών αναγκών, που προκύπτει από την απουσία επαρκών οικονομικών πόρων, επηρεάζει τον κάθε σύντροφο χωριστά και κατ’ επέκταση και την ίδια τη σχέση. Πολύ συχνά είναι αυτή η αγωνία για το μέλλον και τη συνέχιση κάλυψης των αναγκών που προκαλεί άγχος παρά η παρούσα οικονομική κατάσταση. Ακούγεται συχνά από τους άντρες ότι φοβούνται για το κατά πόσο θα μπορούν μελλοντικά να ανταπεξέλθουν σε οικονομικές υποχρεώσεις της οικογένειάς τους και αυτό είναι που προκαλεί έντονο συναίσθημα ανασφάλειας και άγχους.

Παράλληλα, η παρατεταμένη αποχή από εργασιακή δραστηριότητα συχνά επιφέρει αρνητικά συναισθήματα σε ατομικό επίπεδο και στα δύο φύλα. Οι άντρες συχνά αισθάνονται ότι λόγω της ανεργίας αδυνατούν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων της οικογένειάς τους και άρα μειονεκτούν απέναντι στο ρόλο τους ως παρόχους οικονομικής ασφάλειας στην οικογένεια. Συνήθως αυτό προκαλεί κατάθλιψη, άγχος και συναισθήματα θυμού ή χαμηλής αυτοεκτίμησης, γεγονός που επιδρά και στη συζυγική σχέση, ειδικά αν η σύζυγος αναμένει περισσότερα από το σύντροφό της. Στις γυναίκες, από την άλλη πλευρά, η παρατεταμένη ανεργία μπορεί να μην προκαλεί αντίστοιχα συναισθήματα αλλά να τονίζει συναισθήματα προσωπικής ανεπάρκειας, λόγω της έλλειψης δημιουργικότητας, καθώς και αισθήματα θυμού ή άγχους για την καθημερινή και επί 24ώρου βάση παραμονή στο σπίτι και φροντίδα του (του ίδιου ή και των παιδιών), ειδικά αν η γυναίκα είχε μια σταθερή εργασιακή δραστηριότητα. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις ανδρών και γυναικών τα συναισθήματα αυτά μπορεί να αποτελούν πηγή αμοιβαίων εντάσεων και συγκρούσεων, λόγω της ατομικής ανικανοποίησης και συνεπώς της συζυγικής.

Η ποιότητα στις συζυγικές σχέσεις, σε αυτές τις περιπτώσεις, μειώνεται σταδιακά και η τρυφερότητα, ο συναισθηματισμός ή ο ρομαντισμός, συναισθήματα που τρέφουν και καλλιεργούν μια σχέση, εκλείπουν. Στη συνέχεια δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, όπου οι σύζυγοι κλείνονται ακόμα περισσότερο στον εαυτό τους και στα αρνητικά τους συναισθήματα, προβαίνοντας ίσως και σε συμπεριφορές αρνητικές (π.χ. κατανάλωση αλκοόλ ή κοινωνική απόσυρση), γεγονός που οδηγεί ακόμα περισσότερο στην απομάκρυνση του ζευγαριού. Τότε οι σύζυγοι δυσκολεύονται να είναι υποστηρικτικοί ο ένας στον άλλο που αντιμετωπίζει τα αρνητικά συναισθήματα και ο κύκλος συνεχίζεται.

Χωρίς να αμφισβητεί κανείς ότι οι οικονομικές συνθήκες στην καθημερινή ζωή αποτελούν σημαντικό παράγοντα προσωπικής και συζυγικής ικανοποίησης, δεδομένου ότι μπορούν να δυσκολέψουν σοβαρά την καθημερινότητα ενός ζευγαριού (όταν πρέπει να καλυφθούν οι ανάγκες τροφής, ένδυσης και στέγασης) αξίζει να απαντήσει κανείς σε καίρια ερωτήματα. Οι οικονομικές δυσκολίες ως ανεξάρτητο γεγονός είναι αυτές που επηρεάζουν την ποιότητα της σχέσης; Τι ρόλο παίζουν οι διαφορετικές προσδοκίες από αυτήν, καθώς και οι μελλοντικές αγωνίες και ανησυχίες για την προσωπική επάρκεια του καθενός μέσα στη σχέση στην αλλοίωση της ποιότητάς της; Και τελικά υπάρχει και άλλος τρόπος να φροντιστεί μια σχέση ακόμα και σε περιόδους σοβαρής οικονομικής δυσκολίας μέσα από την υποστήριξη και φροντίδα του εαυτού και του άλλου; Η απάντηση σε αντίστοιχα ερωτήματα μπορεί να βοηθήσουν στη διαφορετική θεώρηση μιας δύσκολης οικονομικής συνθήκης λαμβάνοντας υπόψη ότι η αντιμετώπιση σημαντικών προσωπικών δυσκολιών που αφορούν ακόμα και την επιβίωση ή την ατομική εξέλιξη δεν είναι εύκολο να γίνει χωρίς ανάλογο υποστηρικτικό δίκτυο.

Σοφία Στουραΐτου,

Ψυχολόγος, Θεραπεία Οικογένειας – Ζεύγους